Co przyniesie 2022 – Kalendarium zmian

TRANSPORT DROGOWY w 2022 – KALENDARIUM ZMIAN

Z pewnością przyszły rok jawi się wielką zagadką, szczególnie dla przewoźników w transporcie międzynarodowym. Chociaż branża jest przyzwyczajona do ciągłych zmian, często rewolucyjnych (pamiętny MIlog czy LoiMacron), to takiej ilości zmian w tak krótkim czasie jeszcze nie było. Znaczne zaniepokojenie przewoźników oparte jest zasadniczo na dwóch głównych aspektach: obawa o znaczny wzrost kosztów i wprowadzanie na poziomie unijnym nowych przepisów, które mogą być różnie „interpretowane” przez poszczególne Państwa Członkowskie. W celu ułatwienia planowania i organizacji pracy przewoźników poniżej zawarto kalendarium zmian wraz z krótkim omówieniem skutków, jakie może nieść dana nowelizacja przepisów. Co istotne, celowo pominięto analizę sensowności (czy też absurdalności) wprowadzania poszczególnych przepisów – celem niniejszego artykułu nie jest bowiem utyskiwanie czy zamartwianie się wprowadzanymi zmianami, bowiem ich nieodległe wejście w życie jest faktem. Najistotniejsze jest znalezienie rozwiązań umożliwiających odnalezienie się w nowych regulacjach przy minimalnych negatywnych skutkach prowadzonej działalności.

GRUDZIEŃ 2021

Już teraz przewoźnicy powinni przygotować się do nadchodzących zmian. Należy skorygować umowy o pracę (najlepiej aneksem, ponieważ ze względu na bardzo późny tryb procedowania zmian zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego może być znacznie utrudnione) uwzględniając następujące kwestie:

• Przede wszystkim należy kierowcom szczegółowo wyjaśnić przyczynę dla której umowa powinna być diametralnie zrekonstruowana. Dla zachowania porządku warto dołączyć uzasadnienie pisemne zmiany umowy do treści aneksu.
• Należy usunąć z dniem 2 lutego 2022 warunki wypłacania świadczeń w postaci diet i ryczałtów (zwrot kosztów podróży),
• Należy wprowadzić nowe zasady wynagradzania w zależności od typu pracy wykonywanej przez kierowców; inna bowiem umowa będzie dla kierowcy pracującego w przewozach bilateralnych, inna dla kierowców w przewozach kabotażowych, a jeszcze inna dla kierowców wykonujących przewozy zarówno krajowe jak i międzynarodowe.
• Należy unikać eksperymentalnych pomysłów na pozorne obniżenie kosztów przedstawianych przez różnej maści ekspertów, którzy ostatecznie nie biorą żadnej odpowiedzialności za skutki oferowanych „wyjątkowych” rozwiązań,
• Należy skorzystać z możliwości rozdzielenia różnych składników wynagrodzenia zgodnie z Kodeksem Pracy i wprowadzić motywacyjne dodatki (unikać określania w umowie bardzo wysokiej kwoty brutto niezależnej od wyników pracy – takie rozwiązanie bardzo negatywnie wpływa na jakość świadczonej pracy). Można ku temu wykorzystać następujące składniki wynagrodzenia: kwota zasadnicza, dodatek za nadgodziny, dodatek za godziny nocne, premia za każdy dzień obecności, premia uznaniowa za wyniki, inne dodatki motywacyjne. Ponadto przypomina się, że rozwiązania polegające na ustaleniu ryczałtu za dyżur w chwili obecnej nie są zgodne z przepisami ustawy o czasie pracy kierowców i Kodeksu pracy.

Zaplanować należy także rodzaj wykonywanej pracy – jeżeli nasze przedsiębiorstwo skupia się w znacznej części na kabotażach, to od 21 lutego ten rodzaj przewozów z pewnością stanie się mniej efektywny, co przełoży się na znaczny spadek dochodów (oczywiście jeżeli przewozy będą wykonywane w zgodzie z nowymi przepisami).

01.01.2022 – PODWYŻKI WYNAGRODZEŃ I PODATKI

PŁACE MINIMALNE: Podwyższenie płac minimalnych w wielu krajach UE: w Polsce 3010 zł, w Niemczech – 9,82 € / h, w Austrii – wzrost o 4,96%, w Niderlandach – wzrost o 3,25 % (zgodnie z nowy układem zbiorowym w transporcie drogowym). Wzrost płacy min. w Polsce będzie skutkował koniecznością wprowadzenia zmian do umów o pracę tam, gdzie wynagrodzenie zasadnicze określone jest na poziomie płacy minimalnej. Nadto naturalną konsekwencją będzie wzrost minimalnego wynagrodzenia urlopowego oraz chorobowego. Ponadto wzrost stawek za granicą wpłynie na zwiększenie średnich wynagrodzeń miesięcznych w transporcie międzynarodowym o ok. 20-30 €  (w zależności od kraju delegowania).

NOWY ŁAD: Ponadto wchodzi w życie wielka reforma podatkowa zwana przewrotnie Polskim (Nowym) Ładem. W odniesieniu do osób zatrudnionych, zatem także kierowców, wprowadzane przepisy wpłyną na wysokość wynagrodzenia w szczególności poprzez zwiększenie kwoty wolnej od podatku do 30000 zł oraz podwyższenie pierwszego progu do kwoty 120000 zł. W stosunku do znakomitej większości kierowców w transporcie międzynarodowym zastosowanie będzie miała także ulga dla klasy średniej, zmniejszająca dodatkowo wartość zapłaconego podatku o kwotę ok. 380-500 zł miesięcznie.

Styczeń 2022 – NOWE PRZEPISY KRAJOWE

Nowelizacja ustawy o transporcie drogowym i ustawy o czasie pracy kierowców. Nieznana dokładna data publikacji ustawy w dzienniku ustaw – zależy od daty zakończenia prac w Senacie i terminu podpisu przez prezydenta. Większość przepisów wejdzie w życie w lutym 2022. Wbrew powszechnej opinii nowe regulacje nie dotyczą wyłącznie zmian związanych z wynagrodzeniem kierowców. Nowości jest dużo więcej:

Zmiany w USTAWIE O TRANSPORCIE DROGOWYM

• Zmieniono definicję bazy eksploatacyjnej (wymogu dla podmiotów posiadających zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego) – baza będzie musiała mieć odpowiednią wielkość dostosowaną do co najmniej połowy liczby pojazdów przewoźnika. O ile w chwili obecnej przewoźnik posiadający nawet setkę pojazdów mógł mieć do dyspozycji wyłącznie jedno miejsce postojowe spełniające wymóg bazy eksploatacyjnej, o tyle od daty wejścia w życie nowelizacji baza będzie musiała mieć wielkość realnie dostosowaną do wielkości przedsiębiorstwa. Co ważne, baza musi znajdować się w kraju, w którym prowadzona jest działalność. Inaczej ujmując polski przedsiębiorca musi udokumentować posiadanie bazy w Polsce nawet wówczas, gdy realna (rzeczywista) baza eksploatacyjna jest w Niemczech czy w Belgii.
• Rozszerzono katalog przestępstw wpływających na ocenę reputacji przedsiębiorcy; wprowadzono możliwość analizy reputacji z uwzględnieniem przestępstw popełnionych przez przedsiębiorcę lub zarządzającego transportem poza terytorium RP,
• Wprowadzono nowy obowiązek sprawozdawczy; przewoźnik będzie zobowiązany składać do organu, który wydał zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika, oświadczenie o liczbie zatrudnionych kierowców niezależnie od formy tego zatrudnienia,
• Wprowadzono jednoznaczny zakaz wykonywania w oparciu o polskie uprawnienia przewozów pojazdami zarejestrowanymi za granicą,
• Rozszerzono warunku przywrócenia osobie zarządzającej transportem statusu posiadacza dobrej reputacji. Przywrócenie uprawnień będzie wymagało spełnienia wymogu ukończenia trzymiesięcznego szkolenia bądź, alternatywnie, ponownego zdania egzaminu na certyfikat kompetencji.
• Zdublowano nowe przepisy wspólnotowe dotyczące zasad wykonywania kabotażu. Także w naszej ustawie wprowadzono warunek, iż po pierwszym przewozie kabotażowym przewoźnik musi powstrzymać się pd dalszych operacji kabotażu przez następne 4 dni.
• Określono jednoznacznie prawo kierowcy do kontaktowania się z przedsiębiorcą w trakcie kontroli drogowej.
• Podwyższono kary za niektóre naruszenia w załącznikach nr 1 i 3 oraz dodano nowe kategorie.

Zmiany w USTAWIE O CZASIE PRACY KIEROWCÓW

• Zmieniono definicję podróży służbowej – od wejścia w życie nowelizacji w podróży służbowej będzie tylko kierowca, wykonujący krajowe przewozy drogowe. Kierowca w transporcie międzynarodowym nie będzie w podróży służbowej zatem nie będą przysługiwały mu diety i ryczałty zwolnione z opodatkowania i oskładkowania. Uwaga! Zmiana dotyczy tylko kierowców zawodowy. W przypadku pracowników zatrudnionych na innych stanowiskach w firmach transportowych (spedytorów, dysponentów, mechaników) wykonujących zadania poza granicami Polski, diety i inne należności wynikające z podróży służbowej będą mogły być w dalszym ciągu wypłacane.
• Zmieniono zasady organizacji pracy w porze nocnej – ograniczenie do maksymalnie 10 godzin pracy będzie dotyczyło okresu pomiędzy dwoma odpoczynkami dziennymi, a nie, jak było dotychczas, okresu 24 godzinnego (doby pracowniczej). Zmiana niezgodna z prawem UE (sprzeczna z art. 7 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego – przepis jeszcze nie wszedł w życie, a już nie może być stosowany ze względu na supremację prawa UE nad krajowym).
• Wprowadzono odrębne zasady oskładkowania i opodatkowania wynagrodzenia kierowców w transporcie międzynarodowym – zasady właściwe dla pracowników delegowanych do pracy poza terytorium Polski. W konsekwencji wynagrodzenie kierowcy nie będzie podlegało w całości pod opodatkowanie i oskładkowanie, tylko z uwzględnieniem dość istotnych odliczeń. W przypadku składki ZUS podstawa oskładkowania ulega obniżeniu o wartość potencjalnie przysługujących diet z tytułu podróży służbowej, jednak do wysokości wynagrodzenia nie mniejszej niż wartość średniego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w przyszłym roku około 5922 zł brutto). W przypadku PIT, podstawa opodatkowania ulega obniżeniu o wartość 30% diet jakie przysługiwałyby potencjalnie kierowcy w podróży służbowej (wartość tej diety musi być ustalona odrębnie dla każdego kraju docelowego). Inaczej ujmując, z jednej strony kierowcom nie będą przysługiwały już diety, jednak z drugiej strony i tak będą musiały być wyliczane, ponieważ na tej podstawie będzie obniżany wymiar oskładkowania i opodatkowania wynagrodzenia kierowcy. Średni realny wzrost kosztów zatrudnienia dla przewoźników wyniesie od 17 do 20% w stosunku do roku ubiegłego.
• Rozszerzono obowiązek ewidencjonowania czasu pracy kierowców (zlikwidowano wyjątki dot. kierowców z ryczałtami) oraz wydłużono okres przechowywania ewidencji do 10 lat.

2.02.2022 – ZMIANY W DELEGOWANIU I ZASADACH REJESTRACJI (TACHO)

Wejście w życie pakietu mobilności w zakresie delegowania kierowców, czyli początek obowiązywania Dyrektywy 2020/1057 oraz Dyrektywy 2018/ regulujących zasady delegowania pracowników w ramach świadczenia usług w transporcie drogowym. Nowe przepisy wprowadzają szereg nowych zasad dotyczących delegowania pracowników, które mają na celu przede wszystkim wyrównanie warunków i uprawnień socjalnych pracowników krajowych i zagranicznych. Dyrektywy wprowadzają m.in warunki stosowania równych i sprawiedliwych zasad ustalania wynagrodzenia za pracę, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad niedyskryminacji kobiet i mężczyzn na stanowisku pracy, warunków zwrotu kosztów podróży służbowych, minimalnego wymiaru urlopów itp. Co istotne dla polskich przedsiębiorców, wprowadzane od 2 lutego 2022 roku regulacje wykluczają możliwość zaliczania kwot wypłaconych w ramach zwrotu kosztów podróży służbowych jako składnik wynagrodzenia. Z tego też powodu polski ustawodawca znowelizował ustawę o czasie pracy kierowców, o czym mowa powyżej. Zmienia się także zakres obowiązywania przepisów o delegowaniu. W chwili obecnej z uwagi na brak jednoznacznych dyrektyw poszczególne Państwa Członkowskie uznają za delegowanie każdą pracę wykonywaną na ich terytorium przez zagranicznego przewoźnika, bądź każdą pracę ale bez tranzytu, a w niektórych tylko kabotaż z przewozami kombinowanymi. Aby uniknąć problemów wynikających z różnej interpretacji pojęcia pracownika delegowanego uznano, iż przepisy o delegowaniu obejmą kierowców pracujących w transporcie kabotażowym oraz cross trade (międzynarodowy z pominięciem kraju macierzystego). W przypadku przewozów bilateralnych oraz tranzytowych pracownik taki nie będzie uznany za delegowanego ergo nie będzie objęty regulacjami socjalnymi państwa przyjmującego. Odnośnie przewozów kombinowanych Komisja Europejska zostawiła otwartą furtkę każdemu z Państw Członkowskich co oznacza, że w każdym kraju UE ta kwestia może być ustalona dowolnie.

Od 2 lutego 2022 roku wprowadzono dodatkowe obowiązki odnośnie rejestracji aktywności przy użyciu tachografu. Zgodnie art. 2 pkt 11 it. c rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 Od dnia 2 lutego 2022 r. kierowca na początku pierwszego postoju po przekroczeniu granicy państwa członkowskiego będzie zobowiązany wprowadzić do tachografu symbol państwa, do którego wjechał. Ten pierwszy postój odbyć się musi w najbliższym możliwym miejscu postoju na granicy lub po jej przekroczeniu. W przypadku gdy przekraczanie granicy państwa członkowskiego odbywać się będzie na promie lub w pociągu, kierowca będzie wprowadzał symbol państwa w porcie lub na stacji przybycia.

Uwaga! W interesie przewoźnika leży organizacja szkoleń dla kierowców w zakresie nowych obowiązków umieszczania wpisów zmiany kraju w tachografie. Brak wpisu = kara pieniężna.

21.02.2022 – ZMIANY W PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI TRANSPORTOWEJ

Z dniem 21 lutego 2022 roku wejdą w życie regulacje określone w przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1055. Nowe regulacje wprowadzają dość istotne zmiany w zasadach wykonywania transportu krajowego (zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego) oraz międzynarodowego (licencja). Do najważniejszych zmian zaliczyć należy:

• POWRÓT DO BAZY – Nakaz powrotu pojazdu używanego do transportu międzynarodowego do bazy eksploatacyjnej co najmniej raz na 8 tygodni,
• WIELKOŚĆ BAZY – Wprowadzenie zasady, że wielkość bazy eksploatacyjnej ma być odpowiednia do wielkości taboru i ilości kierowców,
• KABOTAŻ – wprowadzono nową (już dyskusyjną) zasadę w art. 8 pkt 2a rozporządzenia 1072/2009, zgodnie z którą przewoźnicy nie mogą wykonywać przewozów kabotażowych tym samym pojazdem lub, w przypadku zespołu pojazdów, pojazdem silnikowym tego samego pojazdu w tym samym państwie członkowskim przez cztery dni od zakończenia przewozu kabotażowego w tym państwie członkowskim. Użycie w zdaniu liczby pojedynczej słowa „przewozu” wskazuje, że ustawodawca wprowadził ogólną zasadę 4-dniowego przestoju po każdym pojedynczym przewozie kabotażowym. Taka konstrukcja przepisu jest nielogiczna w aspekcie prawa przewoźnika do wykonywania 3 przewozów kabotażowych na 7 dni, a ponadto sprzeczna z treścią punktu (21) do preambuły tego rozporządzenia. Niestety po sprawdzeniu wersji niemieckiej, angielskiej i francuskiej potwierdzono, iż prawodawca unijny rzeczywiście świadomie użył liczby pojedynczej pojęcia „przewozu”, czego faktycznym skutkiem jest ograniczenie możliwości wykonania kabotażu tylko do pojedynczego przewozu. Przyjęcie dość popularnego poglądu, iż prawodawca „UE” miał na myśli 4 dniowy przestój po 3 dopuszczalnych przewozach kabotażowych jest dość ryzykowne; w tym temacie z pewnością Komisja Europejska będzie musiała wydać stosowne wytyczne i interpretacje. Ponadto nowe przepisy nadal nie definiują, czym jest pojedynczy przewóz kabotażowy; w Europie mamy już funkcjonujących w orzecznictwie kilkanaście orzeczeń, ponieważ każde Państwo Członkowskie może tą definicję doprecyzowywać na własne potrzeby. I tak w Niemczech każdy odrębny dokument przewozowy oznacza odrębny przewóz (nawet jeśli jedzie od jednego nadawcy do kilku punktów tego samego odbiorcy); z kolei Dania zezwala w ramach pojedynczego kabotażu wykonanie kilku operacji załadunku przy jednym rozładunku albo odwrotnie, kilka operacji rozładunku przy jednym załadunku.

20.05.2022 – ZMIANY W PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI Z „BUSAMI”

Zgodnie z przepisami rozporządzenia (UE) 2020/1055 od dnia 20 maja 2022 międzynarodowe zarobkowe przewozy ładunków wykonywane pojazdami od 2,5 do 3,5 tony DMC również będą podlegały pod wszystkie wymagania dotyczące uzyskania licencji (i oczywiście pod obowiązek posiadania tej licencji), a zatem: dobra reputacja, zabezpieczenie finansowe, certyfikat kompetencji, baza eksploatacyjna itp.

01.07.2022 – PODWYŻKA PŁACY MINIMALNEJ W NIEMCZECH

Z dniem 1 lipca 2022 roku niemiecka minimalna płaca zostaje ponownie podniesiona z 9,82 € za godzinę pracy do kwoty 10,45 €.

Tyle najważniejszych zmian na pierwsze półrocze. Za kilka tygodni opracujemy zestawienie zmian na drugie półrocze 2022 roku – tutaj też kilka ciekawostek, chociaż już nie tak rewolucyjnych. Zalecamy nie czekać z reorganizacją umów i planów do Nowego Roku – zmiany należy planować już dziś.

Mimo wszystko – miejmy nadzieję, że Polski Transport (celowo z wielkiej litery – wyraz należnego szacunku dla Waszej ciężkiej pracy) wyjdzie z tej całej rewolucji unijnej obronną ręką (jak zawsze), czego – oprócz zdrowia i powodzenia, życzę Wam i Sobie na 2022 rok.